Uprkos tome, priče petoro preživelih, sudski utvrđene činjenice i znanje o zločinu kao i onima koji su ga dopustili i počinili nas obavezuje da podsećamo srpsko društvo da bez priznanja žrtava i preuzimanja odgovornosti države za zločine nema trajnog mira između Srbije i Kosova.
Nakon početka NATO intervencije na Saveznu Republiku Jugoslaviju 24. marta 1999. godine, talas sistematskog nasilja nad kosovskim Albancima od strane MUP-a Srbije i Vojske Jugoslavije postajao je sve agresivniji. Tako je 28. marta 1999. u Podujevu, rezervni sastav Specijalne antiterorističke jedinice (SAJ), pod nazivom “Škorpioni” upao u prvu albansku kuću nakon ulaska u grad i u njoj ubio četrnaest albanskih civila: Špetima Bogujevci (10), Špenda Bogujevci (13), Salju Bogujevci (39), Noru Bogujevci (15), Šefkatu Bogujevci (43), Šehidu Bogujevci (67), Nefisu Bogujevci Lugaljiju (54), Fezdriju Lugaljiju (21), Dafinu Durići (9), Arbera Durićija (7), Mimozu Durići (4), Aljbina Durićija (2), Fitnetu Durići (36) i Ismu Durići (69), dok je streljanje, sa teškim povredama, preživelo petoro dece – Saranda, Fatos, Jehona, Lirije i Genc Bogujevci. Petoro preživele dece je nakon streljanja prevezeno u bolnicu u Prištini, a lečenje su nastavili u Mančesteru (Velika Britanija).
Četiri godine kasnije, počelo je suđenje Saši Cvjetanu, pripadniku “Škorpiona”, pred Okružnim sudom u Beogradu. Petoro preživele dece svedočilo je u ovom postupku, a 2005. godine Saša Cvjetan je pravosnažno osuđen na dvadeset godina zatvora za učestvovanje u ubistvu četrneast albanskih civila i teško ranjavanje petoro dece.
Iako se nikada nije pokajao za zločine koje je počinio, već je negirao krivicu, Saša Cvjetan je 22. marta 2018. godine, pušten na slobodu nakon odslužene dve trećine kazne.
Druge pripadnike Škorpiona koji su takođe učestvovali u ovom zločinu, Željka Đukića, Dragana Medića i Dragana Borojevića, 2010. godine, odeljenje za ratne zločine Višeg suda u Beogradu, pravosnažno je osudilo na dvadeset godina zatvora, a Miodraga Šolaju na petnaest godina zatvora. Dejan Demirović, koji je pobegao u Kanadu još 2001. godine, izručen je Srbiji četiri godine kasnije i postao svedok-saradnik u navedenom postupku.
U Kulturnom centru Beograda 2013. godine otvorena je izložba u produkciji Hartefakt fonda pod nazivom „Bogujevci//vizuelna istorija, omaž svim porodicama i žrtvama rata“, koju su zajednički osmislili i realizovali Saranda, Fatos i Jehona Bogujevci, preživela deca iz podujevačkog masakra.
Izložba se sastoji iz četiri povezane celine: dnevne sobe, bolnice, porodičnog stabla i sudnice i pokušaj je da se ispriča priča o masakru, patnji, oporavku, ali i želji za istinom i pravdom. Na poziv Nataše Kandić, osnivačice Fonda za humanitarno pravo, na izložbu su došli tadašnji komandant SAJ-a Spasoje Vulević, kao i doktor Dragan Marković, takođe pripadnik SAJ-a, koji su spasili petoro dece iz Podujeva. Izložba je izazvala veliki broj reakcija u Srbiji, a posetio je i Ivica Dačić, tadašnji premijer Srbije, čiji gest ostaje kao jedan od retkih primera poštovanja žrtava albanske nacionalnosti od strane vlasti u Srbiji.
Prvi osnovni sud u Beogradu 16. decembra 2015. godine doneo je presudu kojom je obavezao Republiku Srbiju da isplati naknadu štete za 24 najbliža srodnika četrnaestoro žena i dece koje su u martu 1999. godine ispred njihovih kuća u Podujevu ubili pripadnici jedinice MUP-a Srbije „Škorpioniˮ u ukupnom iznosu od 25,9 miliona dinara. Fond za humanitarno pravo, koji zastupa porodice žrtava, tada je saopštio da je nakon devetogodišnjeg postupka sud doneo ispravnu presudu, i da bi u drugostepenom postupku, zbog prirode slučaja, sud morao da iznose odšteta upodobi standardima Evropskog suda za ljudska prava u sličnim slučajevima.
Ovo je bila prva presuda u Srbiji kojom se dosuđuje naknada štete zbog utvrđene odgovornosti države Srbije za zločin koji su njene snage počinile nad albanskim civilima za vreme sukoba na Kosovu.
Foto: kosovo.sense-agency.com
