Inicijativa “Jer me se tiče” od 2012. godine organizuje okupljanje i mirnu šetnju građana koji nošenjem belih traka iskazuju sećanje na žrtve nesrpske nacionalnosti koje su pre 30 godina ubijene, proterane i nestale u Prijedoru.
Umesto da iskažu poštovanje prema žrtvama, prijedorske vlasti godinama ne samo da ignorišu Dan belih traka, nego su juče, 30. maja proslavile “30 godina od odbrane grada” što predstavlja veličanje zločina s obzirom da je samo tog dana ubijeno 56 civila. Pored toga, policijska uprava Prijedor jučer je zabranila održavanje tradicionalne mirne šetnje, a okupljanje je ograničila samo na prostor gradskog trga sa obrazloženjem da je za taj dan prijavljeno više skupova i da bi u slučaju da se održe sva okupljanja “došlo do ozbiljne opasnosti od nasilja”. Tom odlukom ograničilo se pravo na mirno okupljanje inicijativi Jer me se tiče, koja dostojanstveno, već godinama, bez ijednog incidenta održava komemoracije za ubijene civile. Vlasti su dužne da aktivno učestvuju u kreiranju atmosfere u kojoj mirovne komemorativne prakse neće biti meta nasilnika niti poligon za popularizaciju nacionalističkih politika.
Takođe, lokalne vlasti nisu reagovale na najave da će danas u Prijedoru biti organizovana i proslava rođendana mađarskog autokrate Viktora Orbana i medijskog mogula Željka Mitrovića – čija propagandna mašinerija već decenijama neguje kulturu poricanja zločina i indukuje mržnju – koja u konačnici ima za cilj marginalizaciju Dana bijelih traka.
Obaveza i odgovornost vlasti u Prijedoru je da neguje sećanje na sve žrtve ratnih zločina i zato apelujemo da što pre realiziraju inicijativu za izgradnju spomenika deci ubijenoj u zločinima na teritoriji ove opštine koji će žrtvama priznati njihovu patnju, a društvu ostati kao podsjetnik da se zločini nikad ne ponove.
Podsećamo, lokalne vlasti bosanskih Srba su 30. maja 1992. godine, preko Radio Prijedora naredile nesrpskom stanovništvu da označi svoje kuće belim čaršavima. Potom su ih prisilili i da nose bele trake na rukavima, a kretanje im je bilo ograničeno policijskim časom i kontrolnim punktovima.
Na području opštine Prijedor je 1992. godine stradalo više od 3.000 civila, a iz te opštine se iselilo oko 38.000 stanovnika bošnjačke i hrvatske nacionalnosti. Za zločine na teritoriji opštine Prijedor tokom rata u Bosni i Hercegovini pred Međunarodnim krivičnim tribunalom za bivšu Jugoslaviju (MKTJ) pravnosnažno je osuđen gotovo ceo vrh Republike Srpske na čelu sa Radovanom Karadžićem, Biljanom Plavšić i Momčilom Krajišnikom. Pred MKTJ, za čije osnivanje je jedan od razloga i i otkriće prijedorskih logora, osuđeno je i više pripadnika policije, komandira obezbeđenja i vođa smene straže logora “Omarska”, “Keraterm” i “Trnopolje”, kao i više predstavnika lokalnih vlasti.
U junu 2021. godine, Međunarodni rezidualni mehanizam za krivične sudove (MRMKS) je komandantu Glavnog štaba VRS, Ratku Mladiću izrekao drugostepenu presudu, kojom je osuđen na doživotnu kaznu zatvora. Mladić je, između ostalog, osuđen za progon, istrebljenje, ubistvo, deportaciju i prisilno premeštanje u opštinama širom BiH, među kojima je i Prijedor. Iako je Ratko Mladić jedini visokorangirani oficir VRS osuđen za zločine u Prijedoru, od jula prošle godine na stotine murala i grafita u gradova širom Srbije i BiH ispisano je u njegovu čast.
Dan bijelih traka za sve predstavnike vlasti u Bosni i Hercegovini, Srbiji i Hrvatskoj treba da bude opomena da prestanu sa praksom nepoštovanja žrtava ratnih zločina.
Zato i danas, na 30. godišnjicu obeležavanja zločina u Prijedoru, apleujemo na tužilaštva tri države kao i ostalih zemalja u regionu da ulože sve napore ka saradnji u cilju efikasnijeg i pravičnog procesuiranja ratnih zločina, a ne da odbijaju preuzimanje krivičnog procesuiranja od tužilaštava susednih zemalja.
Podsećamo i da izvršne vlasti država u regionu, umesto što slave ratne zločince, imaju obavezu i odgovornost da fokus usmere na izgradnju inkluzivne kulture sećanja na žrtve bez obzira nacionalnu ili etničku pripadnost, doprinoseći tako garanciji neponavljanja zločina.
Inicijativa mladih za ljudska prava u BiH (YIHR BiH), zajedno sa Inicijativom mladih za ljudska prava u Srbiji i Hrvatskoj (YIHR Srbija i YIHR Hrvatska) ovim povodom sa zajedničkom porukom “Premladi da se sećamo, odlučni da nikad ne zaboravimo” poziva nadležne institucije da, u ime ljudskosti, poštovanja žrtava i tolerancije aktivno pristupe procesuiranju zločina kao i izradi i implementaciji dostojne memorijalizacije ubijenih stanovnika Prijedora.
